Tue bubrrue ndër kujtime

Asht zheg e në këtë kohë rrugët janë gati të shkreta. Jabanxhinjtë gjithmonë e përflasin këtë zakon të vjetër të këtij qyteti, por vendalinjtë s’e bajnë qefin qeder, tue mendu se “fjalët e hallkut e birat e gardhit s’mbyllen kurrë”, e kështu vazhdojnë me ba nji sy gjumë sa herë asht zheg. Grilat mbyllen që ndër oda mos me hy dielli që përcëllon rrugicat e pullazet, puset presin të vetmuem derisa dikush të rrotullojë çikrikun e uji i vlagut të freskojnë gurët e dekoruem prej myshqeve, oborret pushojnë nën hijet e fiqve e tandave të hardhive e askush s’ndihet ma, veç gjinkallave llapazane. Ndonjiherë rrallë, kur gërset dera, dihet se ka me kenë ndonji katundar për voe të freskëta ose ndonji bulmet shpie, por edhe ata e kanë nxanë këtë zakon e tash vijnë nade herët.

Në mes të udhëkryqit, truma e vjetër që i nep emnin lagjes, rrin e heshtun se ka kohë që në të s’pikon asnji pikë ujë, por gjithsesi fama e saj ka kalue detet. Përreth trumës ka shumë dugaj e secila ka lezetin e vet. Shitësat janë të vjetër në atë zanat e mehallalitë e kanë ba zakon që me përmend emnat e tyne kur shkojnë me ba harxhet e shpisë.

Diku përballë, me nji shtrimje ma të madhe se të tjerët, asht dyqani me okazion, ku ka shumë çikërrima, e gratë biramele kënaqen tuj bubrrue ndër gjana të vjetra me vlera të rralla. Kajher shesin ndonji arturinë kur kanë shpenzime të mëdha për raste dasmash apo mortesh. 

Karrshi tij, kah krahu i majtë, rrinë nja dy a tri karroca doret, të gatshme me ngarkue e shkarkue orendi të vjetra a të reja. Njeni prej karrocjerve, Ndreka, shpesh nuk përdor karrocë, por i ven në shpind sustat e dyshekve, edhe të vjetrat kur ju falen fukarave, edhe të rejat për çiftet që martohen. Janë ba garravaç të shkretit tue bajtë tanë jetën, por e kanë qitë ceken me vazhdue me këtë punë derisa të kenë ymër. Ata tashma janë pjesë e lagjes e tue kenë të kanaqun me dashamirësinë e mehallalive, nuk e kanë ndryshu asnjiherë cakun e tyne.

Fill mbas karrocave të dorës asht nji qebaptore ku shiten edhe petlla me birë, edhe gurabija. E zoja e dyqanit, nji grue e shëndoshë beqare, nuk e ka fort për qejf pastërtinë e xhamat gjithmonë kullojnë prej yndyrës. Studentët e Institutit shkojnë shpesh aty e ajo s’harron kurrë me iu thanë se sa e mirë ka kenë dikur. Ato, të habitun se si mundet me pas kenë e bukur ajo femen kabahe, marrin të mbështjella në letër të trashë bojëkafe franxhollen me dy qebapë mbrendë dhe e shtyjnë ditën me to, kur menca iu asht mbyllë se nuk kanë shkue në orar.

Qebabtorja asht tamam në cep të rrugës e tymi i saj përhapet deri poshtë ku fillon parku i madh me pemë të nalta. Ky asht vendi ma i frekuentuem në këtë lagje. Ditën, stolat janë të mbushun me pleq që luejnë damë, me gra që dalin e bajnë muhabet në fresk apo me fëmijë që lodrojnë nëpër rruginat e parkut, por tuj u rujt mos me i ra topi në bar, se roja shkon e vjen me thupër të gjatë ndër duer. Kurse natën, stolat provojnë tanë afshin e çifteve që, mbas ligustrave, s’gjejnë vend tjetër ma të mirë për takimet e tyne të dashunisë.

Sa del prej lulishtes, afër konviktit, asht ambëltorja e Beqirit, mjeshtrit ma të mirë në qytet për akulloret e bozën e melit. S’ka gja ma të efektshme për me të freskue në ditët e nxehta të verës, prandaj vijnë prej ku tek me provue akulloret e tij e mehallalitë ndihen krenarë me atë mjeshtër të zotin që ua zbardh faqen.

Diku ma ndej asht furra pjekëse që mezi duket prej rrugës. Furrtari, nji burrë i gjatë e i hollë, që mban gjithmonë fes të bardhë në krye e përparëse të lidhun në qafë e në bel, u ven numrin metalik tavave dhe nji tjetër kartuçit ua nep myshterive, të cilët vijnë tue drejtue kryqt që ju janë mpi prej peshës së tepsisë. Aroma e piteve apo e krapit mbush atë skutë të nxehtë me mure të nxime prej tymit e me pirajka të gjata të mbështetuna afër furrës.

Ah, se gati m’doli prej mendsh biçiklisti i lagjes. Dugaja e tij, me tavan bajagi të ulët, ka nji lagen ujit te dera në të cilin fut komardaret e shpueme, nji pompë doret me bisht drunit dhe disa disqe të madhësive të ndryshme të varuna nëpër mure. Gishtat i ka gjithmonë të veshuna prej mastiçit me të cilin njet pullat, por ai as don me ia ditë për to, veçse kënaqet kur merr urimet ma të mira prej atij që e ka lanë biçikleta në rrugë e tash i duket si me kenë e re.

Por ma e mrekullueshmja asht pjaca e famshme, ku mbasdite dalin gjindja me shetitë. Të veshun shik, të tanë respektojnë rregullat e xhiros e ritmin e hapave. Përshëndetjet miqësore e shikimet me bisht të synit të të rinjve, që e kanë si paradë këtë sheti të mbasdites, janë gjanat ma normale e ma të kandshme, por secili e din mirë se kërkujt s’i rrëshqet gja pa u marrë vesht.

E kështu mbramja bjen qetësisht, pëllumbat bajnë edhe nji fluturim të fundit n’ajri për me u ndalë mandej ndër trapazanet e shtëpive të vjetra e lagjja qetohet prej tanë asaj zabulline të ditës që tashma ia ka lanë vendin natës së freskët me xixëllonja ndër bahçe e me melodinë e ndonji bulkthi që s’din me pushue...

Marrë nga "Kohë ikonash"
Autor:  Rozafa Shpuza
Kopertina: Jozef Martini