Konkurrencë naive - Rozafa Shpuza

Portat e oborreve të tyre ishin pothuajse përballë njëra-tjetrës, ndërsa muret e gurta ngriheshin aq sa s’të lejonin të shihje se ç’ndodhte përtej tyre. Ashtu të heshtur, me gurët gri me forma të rrumbullakosura e të dekoruar hijshëm nga myshqet, ato ndanin të bindura pemët frutore, puset, jerevitë, të fshehtat e njerëzve, që s’mbahej mend që kur jetonin ndër ato shtëpi.
Mjaftonte t’i bije nja tri herë rezes dhe që nga dritarja e shtëpisë së vjetër tërhiqej një tel e dera hapej me kërcitjen karakteristike të menteshave të ndryshkura e drurit të rënduar nga koha. Këtë marifet e dinin veç ata që jetonin në atë rrugicë, prandaj fëmijët e kishin të lehtë të merreshin vesh mes tyre kur donin të mblidheshin për të luajtur. Aty ata ndiheshin zotër edhe kur vraponin pas topit, edhe kur luanin me konop, edhe kur fshiheshin pas dyerve në lojën kukafshehti.
Sa ishin të vogla, ato s’e kuptonin sa shumë ndryshonin nga njëra-tjetra. Jeta për to ishte aq e thjeshtë dhe ato ndiheshin të lumtura në miqësinë e tyre, pavarësisht mërive fëminore. Por, siç ndërrohen gjethet nga huqet e vjeshtë, ashtu u rrokullisën edhe jetët e vajzave në vorbullën e viteve. Tani ato frekuentonin shkolla të ndryshme, rrallë shkëmbenin libra, rrallë dilnin bashkë për ndonjë kafe apo xhiro në pjacë, rrallë hapeshin grilat e njërës shtëpi kur dëgjoheshin fishkëllima çapkëne në rrugicë, kurse grilat përballë e kishin shpesh atë privilegj.
Qyteti i tyre po kalonte një cak të papërcaktuar. Koha që po trokiste konceptohej shumëformëshe prej secilit e askush s’dinte ku fillonte e reja e ku mbaronte e vjetra. Kështu, rrugicat e qeta e humbën intimitetin. Shumë bashkëmoshatarë të tyre morën rrugët e botës, duke lënë pas prindër të përlotur e të malluar, të dashur të zhgënjyer e zemërthyer; lanë pas një jetë për të marrë ca anije mjerane e ca trena shpresëvakët drejt një ëndrre të shumëdëshiruar, por krejt të mjegullt.
Muret e gurta u përçudnuan nga ca afishe të çuditshme, që zbardheshin sikletshëm nga shirat e shpeshta që binin në atë qytet, për t’u zëvendësuar nga të reja me gjithfarë fytyrash e shprehjesh. Njerëzit nxitonin, dyert mbylleshin herët në mbrëmje, radiot kakarisnin veç muzikë të huaj, shtëpitë e mbetura bosh filluan të merreshin me qira nga organizata bamirësie, që mbinë si myshqet në muret e gurta. Pleqtë ankoheshin për zhurmat e diskove të natës e boritë e makinave, që ecnin me shpejtësi marramendëse. Askush s'e dinte ku po rendte ky qytet e në ç’qorrsokak ishin futur banorët e tij, që rendin pas asgjësë për të arritur gjithçka.
Miket e fëminisë do t’i përjetonin krejt ndryshe këta monologë të qytetit të vjetër. Dilemat, psherëtimat, studimet, dashuritë, stinët tekanjoze, që shpesh ia zinin vendin njëra-tjetrës, do të bënin që vajzat të ndaheshin për t’u takuar pas shumë vjetësh, kur qyteti i ishte përshtatur me vështirësi modës së re.
Vajza e grilave që kishin privilegjin të hapeshin më shpesh s’ishte larguar asnjëherë nga ai qytet i vjetër, ndërsa tjetra vinte nga një vend i largët e i ftohtë përtej oqeanit. Kafen e kishin lënë ta pinin në një lokal që kishte nxjerrë tavolinat në rrugë e që frekuentohej nga studentët e universitetit aty afër lagjes së tyre. Kishin shumë kohë pa u parë e ftohtësia e viteve e kishte mundur atë naivitetin e dikurshëm fëminor.
Rrëfimet e tyre shpesh ndërthureshin në hapësirën mes dy filxhanëve të kafesë, duke krijuar një atmosferë të mbushur me kujtime, që ishin ruajtur e përjetuar aq ndryshe nga secila në varësi të stinëve të krisura që kishin pushtuar indiferente qytetin e tyre. Tashmë dukej sikur gjithçka kishte shkuar në vendin e vet e ato ndienin nostalgji edhe për vogëlsirat, edhe për ato kokrrat e lëmuara ngjyrëkafe të gështenjave të egra të parkut, me të cilat luanin shpesh një lojë që e dinin veç ato.
Vajza e grilave të mbyllura kishte pamje të akullt e sy të turbullt. Mundohej të tregonte se vendi ku jetonte ishte një mrekulli, por në zërin e saj mund të dallohej lehtë trishtimi për fasadat shumëngjyrëshe, që asaj s’i kishin dhënë lumturinë e kërkuar. E gjithë ligjërata e saj i ngjante një konkurrimi të dështuar për t’i treguar mikes së saj se ku kishte arritur ajo gjatë atyre viteve, paçka se dikur fishkëllimat çapkëne s’ishin për të. Ndërsa ajo vazhdonte të rrëfente, pranë tavolinës u afrua një burrë i shkuar në moshë. Nga pamja dukej që ishte i huaj. Ai përshëndeti me një shqipe të çalë dhe qëndroi në pritje të prezantimit që do t’i bëhej.
- Ky është bashkëshorti im, – belbëzoi ajo duke e parë miken e saj me një shikim të zbrazur, që e hutoi tjetrën, pa i lënë mundësi ta merrte vesh se ç’transmetonte. Ngaqë s’e duroi dot hutimin në sytë e mikes, ajo uli vajtueshëm sytë në filxhanin e zbrazur të kafesë e ndjeu sikur kishte çuar dëm një jetë për një konkurrencë naive grilash që tani i dukej krejt e kotë.

Tiranë, më 1 nëntor 2010

Vajza e ujërave të gjelbra - Rozafa Shpuza

Trageti nuk mund t’u afrohej shumë brigjeve të rrëpirëta të malit se druhej nga relievi i pabesë që fshihej nën ujë. Hidrocentrali aty afër kishte bërë që lugina mes dy shpateve përballë të mbushej me ujërat e ftohtë që rridhnin rrëmbyeshëm nga përrenjtë malorë e aty të krijohej një liqen me një bukuri përrallore. Pishat që kishin pasur fatin t’i shpëtonin përmbytjes, mbaheshin fort me rrënjët e tyre pas shkëmbinjve të murrmë. Të tjerat më poshtë ishin bërë sirena e u kishin dhënë ngjyrën e tyre të gjelbër ujërave të liqenit.
Për udhëtarët e rrallë që donin të ndaleshin në portet e vogla e prej aty të ngjitnin shpatin për në fshatrat që gjallonin ndër shkrepat e thepisur kujdesej një varkë e vogël, e cila bënte rrugën nga trageti te skela e sajuar me dru pishe, që dukej sikur rrinte pezull sipër rrjedhës së furishme. Na u duk çudi që varka drejtohej nga një vajzë, e cila, pasi ndihmoi udhëtarët të zbrisnin nga shkallët e hekurta të tragetit në varkën që lëkundej frikshëm, shtrëngoi rremat e vjetër dhe filloi të voziste fuqishëm. Rrjedha e ujit krijonte vorbulla ndjellakeqe e varka e mbushur me udhëtarë të çoroditur si puna jonë, që e kishin përvojë të re atë udhëtim, lëkundej si një lëvozhgë veze e hedhur shkujdesshëm në një rrjedhë uji.
Aq e furishme ishte rrjedha sa nga frika dhe pasiguria nëse do të arrinim shëndosh e mirë në breg, ia kishim ngulur me ankth sytë krahëve të saj të hollë, ndaj ajo shpejtoi të shpjegonte se e bënte këtë punë që kur kishin filluar lundrimet në atë liqen të krijuar mes malesh. E veshur me një triko të trashë ngjyrëkafe të punuar me shtiza, me flokët e prera shkurt dhe me veprimet që kërkonin forcën e një burri për t’u kryer, vajza na futi të gjithëve në një botë tjetër. Kisha lexuar se disa gra ndër këto malësi, pasi bëjnë një betim, u duhet të heqin dorë nga të qenurit femër dhe t’i dalin zot familjes si të ishin meshkuj, por kurrë s’do ta kisha besuar se një vajzë imcake si kjo që kisha afër mund ta mbante mbi supe këtë peshë.
Pasi u larguam paksa nga trageti, i cili kishte krijuar ca dallgë rrethore që të bënin të ndjeheshe si gjethe e vetmuar që hallakatet nga era e marrë e dimrit, sikur u qetësuam disi e mundëm të dëgjonin përplasjen ritmike të rremave në ujërat e gjelbra të liqenit. Vajza ishte bërë njësh me varkën e të dukej sikur ajo, duke sinkronizuar lëvizjet, kishte mundur të arrinte një perfeksion të atillë që e bënte atë varkë të vjetër të mos e përfillte rrjedhën e fortë dhe vorbullat e etura për të mbështjellë gjithçka me krahët e tyre. Fytyra i ishte ngurtësuar paksa nga sforcimi e vështrimin e kishte tretur tutje ndër pishat halëmprehta të shpatmalit. Qenia e saj mund të kuptohej veç mes atyre ujërave që i bindeshin dhunshëm ritmit të rremave të saj
Befasia e udhëtimit tonë kishte qenë ajo vajzë imcake që, e mbështjellë me tisin e gjelbër të ujërave, të kujtonte diçka mitike, ndaj të nesërmen kur u kthyem u habitëm që e gjetëm varkën pa vajzën në të. Si dukej trageti vinte më vonë e ajo i dinte me përpikëri oraret e tij. Dëgjohej veç furia e ujërave të ftohtë dhe përplasja e varkës në këmbët e drunjta të skelës. Ca klithma zogjsh të egër, që kishin ardhur aty bashkë me ujërat e liqenit e tani ndjeheshin zotër të atyre shkrepave, tronditnin herë pas herë qetësinë e akullt të asaj lugine. Si një jehonë e largët vinin ca tinguj të ngrohtë fyelli të përziera me ca të qeshura të mbytura, të cilat u ndërprenë menjëherë sa u dëgjua uturima e motorëve të tragetit.
Vajza zbriti me shkathtësinë e një dhie të egër shpatin e pjerrët dhe me ato lëvizjet e saj të zhdërvjellëta mori rremat e vjetër për të filluar rishtas betejën me vorbullat kryeneçe. Faqet i ishin skuqur, buzët i kishin marrë ngjyrën e vishnjave të pjekura fort, kurse sytë kishin një shkëlqim marramendës. Ajo e dinte fort mirë se këto tipare e tradhtonin premtimin që kishte bërë, ndaj me t’u ulur në varkë fytyra i mori një pamje të vrazhdë, gati burrërore. Dukej sikur ulërimat e shpirtit të saj ishin më të forta se furia e ujërave të rrëmbyeshëm që përplaseshin egër brigjeve shkëmbore.
Tingujt e fyellit vazhdonin të kumbonin këndshëm, por asgjë s’ia humbte më përqendrimin e gjithçka harmonizohej në perfeksion: ujërat e akullta, varka e vjetër mes tyre, rremat me ritmin perfekt dhe sytë e saj që kishin marrë ngjyrën e gjelbër të ujërave të praruara magjishëm nga rrezet e fundit të diellit dimëror që po fshihej pas shkrepave...


Tiranë, më 20 dhjetor 2010

Ngjyrat që merr deti - Foto

Rozafa Shpuza

Jam pendue

Jam pendue se kajherë kam harrue me ujit lulet në ballkon e prej pakujdesisë teme ato janë tha. Jam pendue, kur nade herët, nuk kam hapë grrilat e kam mbetë pa u mrekullue prej rrezeve të para të dillit e cicrimave të hareshme të zogjve. Jam pendue që nuk kam nga’ ma shpejt, tue drashtë mos rrëzohesha në rrugicë, e kam mbetë pa i vra gjunjt e pa i ba copash. Jam pendue që u rrita e kam mbetë pa provue tana sherret e fëminisë, tue harrue se ajo kohë s’ka me u kthye ma kurrë.

Jam pendue që u kam kthye krahët propozimeve naive të djemve, tue mos i pa në sy për me kuptue sa të kthjellët i kishin kur më thoshin “të due”. Jam pendue që padashas kam largue prej vedit miqt e vërtetë e kam afrue kallpët, pa mujt me kuptue menjiherë dlirësinë e shpirtit të sejcilit. Jam pendue që s’kam dashtë ma fort, pa pasë frikën e zhgënjimit e s’kam urrye ma thellë, pa i pshtue pendimit. Jam pendue që kam djerrë ndjesitë rrebele e jam përmbajt, pa e lanë shpirtin të lirë për me provue baptimën e dëshirave të mshehuna.                        

Ehh, jam pendue që s’u kam ndenjë ma afër prindve e s’u kam thanë ma shpesh sa i dojsha, pa më shkue ndër mend se e përtejmja kishte me i thirrë aq shpejt. Jam pendue që s’kam kapë nji grusht dhé, kur u prehën nën qiparisa, pa pasë forcën me e përballue atë dhimbje. Jam pendue që s’u kam çue lule sa herë ato çilshin ndër degë, tue mos mendue se mund t’u përcillja edhe atyne mesazhin e pranveres.

Jam pendue që s’kam notue kur deti ishte i ftohtë e me tallaz, por jam pshtjell me peshqir, tue ju frigue tërbimit të tij. Jam pendue që kam vesh dorca kur kam luejt me borë e nuk e kam prekë magjinë e kristaleve të akullta. Jam pendue që ditëve me shi, teksa ecja ndër bordurat e parkut, kam hapë çadrën e s’kam lanë pikat e hallakatuna me flirtue me krrelat e mija. Jam pendue që kam vu gjyslyke, kur kam dasht me depërtue në sytë e atij që po shëtiste në pjacë përballë meje, e nuk i kam thanë çiltas sa më drithëronte ai vështrim. Jam pendue që s’kam shoqnue nji plak deri te trotuari matanë, tue harrue se një ditë pesha e moteve ka me më kërrusë edhe mue.

Jam pendue. Oh, sa shumë jam pendue..., por e di që s’kam me zanë mend e kam me vazhdue me e përsëritë këtë rrefren, pa mujt me i ndalë akrepat e stinëve që rrokopujen midis mirakandjes e zhgënjimit, urimit e namës, ambëlsisë e hidhësisë, arsyes e ndjenjës, të njohunës e të panjohunës, të përtejmes dhe reales, miqve e armiqve, dimnit e pranverës.

 Rozafa Shpuza

Sot, mes të zakonshmes dhe ankthit - Foto

Rozafa Shpuza -Tiranë, më 21.01.2011

Shuhet ngadalë... - Rozafa Shpuza

Shiu në atë qytet bie me marri e nuk merr parasysh asgjë, veçse derdh pikat e nervozuara, që bien rrëmujshëm ndër pellgje, duke u kacafytur me njëra-tjetrën ndër pragje pusetash, ku të pashpresa i binden theqafjes fatale. Gjithçka i nënshtrohet kësaj kapriçoje të shiut, edhe pullazet me tjegulla të kuqe, të cilat duhen ndërruar vende-vende çdo fillim vjeshte, edhe rrugicat e ngushta dredharake, banorët e të cilave kujdesen aq shumë për ulluqet, edhe parqet gjelbëroshe, që mbeten të zbrazëta, sepse askush s’ulet më në stolat e lagur.

Kanatat e dritares së saj binin mbi një prej parqeve më të bukura të qytetit. Ishte fat ta kishe shtëpinë pranë atij parku, se përtej grilave dembele të shfaqej një pamje që të joshte e të qetësonte njëkohësisht. Nga hapësira që formohej prej hapjes së grilave mund të futeshe në një botë përrallash, ku kishte edhe cicërima, edhe psherëtima, edhe rënie gjethesh, edhe puthje të fshehta.

Atë pasdite e kishte lënë të takohej me disa mike të sajat për një kafe. Kishte inat kur shkonte vonë në takim, por në çastin e fundit s’kishte vendosur dot nëse ishte më mirë të vishte këpucët apo çizmet. Ah, ky shiu, e ka edhe këtë të keqe, të lag e hajde thahu pastaj!

Të përfshira nga një bisedë e ndezur, vajzat s’e vunë re fare kur ajo u ul në tavolinë. Secila mundohej të tregonte histori të ndryshme për të mbështetur mendimin e vet nëse “dashuria shuhet ngadalë”, shprehje e përdorur nga njëra prej tyre gjatë një rrëfimi dashurie. Eh, edhe këtë kishte mangët në atë ditë të mërzitshme me shi! Një bisedë e tillë do ta bënte të rikujtonte tërë psherëtimat e saj, ndaj thuajse qëndroi indiferente. Nuk kishte dëshirë të thoshte postulate që as vetë s’i besonte. Secila kishte të fshehtat e veta dhe ishte e kotë të debatohej për të gjetur një të mesme të artë, për më tepër që asnjëra prej historive të dashurisë nuk ngjet me tjetrën.

Kur doli, shiu dukej më i shtruar. Çadra e lagur tani i gëzohej përkëdheljes së pikave çapkëne. E kishin futur në mendime diskutimet e mikeve të saj, se asnjëherë s’e kishte menduar nëse dashuria shuhet ngadalë apo secili detyrohet ta fshehë diku thellë për ta harruar ngadalë e për t’i lejuar vetes hapësira për një dashuri të re.

Nxitoi hapat që u pllaquritën zhurmshëm në pellgjet e rrugës. Kishte kohë që s’kishte rrëmuar në sirtarin e saj e sonte ndiente mall t’u kthehej atyre fletëve të zverdhura. Në sirtar mbizotëronte rrëmuja e misteri. Aty gjendeshin të hedhura shkujdesshëm letra, foto, kartolina, pusulla... Te secila ajo e dinte mirë se mund të gjente një histori, një personazh, një përkëdhelje, një puthje, një lamtumirë. Mes gjithë atyre kujtimeve, të etura për pak vëmendje e mirësi, gishtat kapën instinktivisht një zarf pak më të madh se të zakonshmit.

Pullat e postës, ashtu të heshtura, patën magjinë e nevojshme për t’i bërë gishtat e saj të dridheshin. E hapi me kujdes e me një fije shprese se ndoshta këtë herë do të gjente diçka tjetër brenda tij, por prej aty nxori veç një tufë letrash të lidhura me një fjongo. Kur e pati hapur për herë të parë atë zarf, gati sa s’kishte fluturuar nga gëzimi e ishte marrë fryma nga emocioni, por tani nuk kishte as kureshtje t’i lexonte më ato letra. Sa e trishtueshme! Misterin që kanë zarfet që njerëzit e malluar në të gjithë botën i presin me padurim, nuk e kishte ky zarf me madhësi jo të zakonshme. Si mund të kishte mister një zarf i ardhur nga një vend i largët, ku ajo s’kishte qenë kurrë, që në vend të letrës së dërguesit kishte brenda vetëm letrat e saj, të shkruara me aq ndjenjë e emocion?!

Iu kujtuan ca vargje që i pati shkruar një mik i saj poet: “Në fillim kohëndarjen prej tij / ajo e kishte matur me sekonda,/ pastaj me minuta, me orë, me perëndimet e diellit./ Tashti, ngarkuar me një vandak të skeletosur kujtimesh,/ ajo mund të numëronte hapat e fundit, drejt harrimit”. Për një kohë të gjatë atë e kishte mbajtur shpresa e vakët se letrat kishin humbur rrugës, se ai kishte ndryshuar adresë, se dikur ai do të gjente kohë t’i shkruante e t’i shpjegonte arsyet e heshtjes së tij të gjatë.  Por jo. Pas shumë muajsh ai vetëm kishte mbledhur letrat e saj, i kishte lidhur me një fjongo (ajo s’dinte t’ia shpjegonte as vetes këtë detaj romantik) e mbi atë zarf me format jo të zakonshëm kishte shkruar ftohtë veç adresën e saj dhe e kishte hedhur në kutinë e postës. Asaj i pëlqente të mendonte se ai s’kishte qenë krejt indiferent para kutisë së postës, po ç’rëndësi kishte tashmë kjo gjë.

Psherëtiu thellë, ndërsa shiu vazhdonte të shpërlante grilat e drunjta. Kjo histori, me gjithë përkushtimin e saj, dridhjet e gishtave apo lotët e derdhur, s’mund të hynte te dashuritë që “shuhen ngadalë”, për të cilat miket e saj kishin diskutuar me aq pasion. Kjo dashuri nuk ishte ndezur asnjëherë, prandaj s’kishte se si shuhej...

Tiranë, më 22 tetor 2010

Një xhiro në pjacë - Foto

Rozafa Shpuza - 15 janar 2011

Me peshkatarët në Liqenin e Shkodrës - Foto

Rozafa Shpuza - 16 janar 2011