Migjeni - Urime për 1937

Shok i dashtun, une pergjithesisht nuk shkruej urime, as per Krishtlindje as per Bajram, as per ditelindje as per ndoj feste tjeter. Nuk shkruej, pse urimet qe n'ato dite tan bota ban, nuk dij a plotesohen nje per qind se pothuej te gjitha dalin nga hipokrizia. Bota kete e din, por njesoj vazhdon te shkrueje urime. As per Motmotin e Ri deri tash nuk i urova askujt asgja. Por kesaj here due te hyj ne rradhen e njerezve korrekte dhe t'u uroj shokve te mi Motmotin e Ri 1937.
Se pari, t'uroj, shok i dashtun gjumin e ambel, qe te mos ndegjosh si gjemojne njerezit nen barren e kryqave te vet tue mundunve, as britmen e ngadhnjysve ne kete jete. Te mos ndegjosh bumbullimen e Spanjes. Gjumin e ambel! Te mos ndegjosh si afer teje gerset dhemballa per dhemballe, nga te ftohtit. Pse atehere duhet te pyesesh: moj dhemballe, pse ndeshe per dhemballe dhe gerset aq? E gjuha ne vend te dhemballes pergjegjet: pse asht ftohte, zotni, e kur asht ftohte, zotni, u hyn dreqi trupit, muskulave, nervave, zotni, dhe qashtu gerset dhemballa per dhemballe, zotni. Asht teper banale te themi se mungon veshja dhe mbathja dhe zjarrmi, prandej: gjumin e ambel, shok i dashtun.
Se dyti mbas gjumit t'ambel, t'uroj - ç'asht dhe e natyrshme - te jesh i gezuem, gjithmone i gezuem. Nga gezimi i madh, ne sentimentalizem, te puthish drrasat e dhomes e shtyllat, si bani Greta Garbo ne filmin "Mbretnesha Kristina", kur shijoi dashunin shtazore (desha te them hyjnore, por njesoj asht). Aq i gezuem, saqe bota te ta kene zili dhe te thone: oh, sa i lumtun asht! Te jesh i gezuem edhe pse n'ane tjeter zemra te pelset, si paljaços. Te jesh i gezuem, se gezimi yt u jep shpresa edhe tjerve. Ne rase se tryeza e shkrimit te çalon, ti qeshu. Ne rase se e vetmja karrige qe ke ne shtepi asht e shpueme dhe s'ke se ku te rrish, ti qeshu. Ne rast se s'ke zjarrm e ke te ftohte, po, ti qeshu. Ne rase se ndonj dite, ashtu kot, te mungon dhe buka, ti merre per loje, per shaka, dhe qeshu, qeshu. Del ne rruge bile, ne kryqzimin e udhve, dhe qeshu,qeshu,qeshu, e bota do ta kete zili dhe do te thote: ah, sa i lumtun asht! E kur te te vije ne shtepi ta shofi shkakun e gezimit tand, do t'i kujtohet botes vetvetja dhe do te filloje te qeshi kikikikakaka. Smundja e te qeshunit do te perhapet nder te gjithe dhe njerzit si majmunat do te hidhen perpjete nga gezimi... Dhe keshtu uroj qe vjetin 1937 ta kalojme ne gezim, edhe se te smunde patalogjisht.

Mesnatë, birra, tinguj... Foto

Rozafa Shpuza (18 dhjetor 2010)

Fletë ditari - Rozafa Shpuza

Shtëpia e vjetër në qytetin verior prej kohësh kishte mbetur e shkretë. Hardhitë ishin kacavjerrë rrëmujshëm, sepse askush s’kujdesej më që t’i krasiste. Shermasheku në murin e lartë, që ndante oborrin nga rrugica, ishte harlisur e harabelat kishin bërë fole në kthinat e gjelbra të tij. Një shemshir në qoshe dremiste vetmitar. Kur hyri në rrugicën e ngushtë, ndjeu t’i mbështillej një ngërç në fyt. Koha kishte mbetur e ngurtësuar, ashtu si muret e larta të oborreve, si dyert e vjetra me kanate të rënda druri, si çatitë me tjegulla të kuqe, që me pjerrtësinë e tyre të ftonin në një botë kujtimesh.

Çelësi kërciti sikletshëm në derë, sikur të ankohej se ndryshku i kohës e kishte bërë të vuante. Dera u hap indiferente e gjethet dembele, të rëna përtokë, mezi u shtynë për të hapur pak vend në harkun që krijonte kanati. Ishte ndier disi përhumbshëm në atë periudhë e mendoi se një rikthim në qytetin e lindjes, në shtëpinë ku kishte kaluar fëmijërinë e rininë, do t’i bënte mirë. Monotonia e së përditshmes e kishte larguar nga e shkuara dhe e kishte futur në një vorbull të vrullshme, pa e lënë ta kthente shpesh kokën pas.

Qysh prej largimit të saj kishin ndodhur shumë gjëra, ndaj e pati të vështirë t’i mbante lotët kur u përball me fotot ndër mure. Njerëzit më të dashur të saj tani s’jetonin më, por me vështrimet e qeta që përtej fotove ata sikur i transmetonin ndjesinë e këndshme të kohëve kur kishin qenë të lumtur të gjithë bashkë e kur shtëpia kishte gumëzhitur nga zërat, të qeshurat, hapat ndër shkallët me parmakë e në çardakun me dërrasa të vjetra.

U soll nëpër shtëpi duke përpirë me sy çdo gjë e duke u kapërthyer në kujtimet e çdo skute. Kishte shumë, aq shumë kujtime, sa i dukej sikur s’ishte larguar asnjëherë prej aty, se ato kujtime e kishin ndjekur gjithmonë, por, ashtu memece, s’kishin bëzajtur deri në çastin kur ajo do t’u kthehej e të ndiente mall për to.

Biblioteka e vjetër heshtte ashtu e pluhurosur dhe librat e zverdhur nga koha i rrinin besnikë renditjes alfabetike që ajo u pati bërë me aq kujdes. Instinktivisht zgjati dorën në sergjenin më të lartë, aty ku dikur fshihte ditarin e saj. Filloi të lexonte. Shkrimi i kujdesshëm që mbushte fletët shpaloste para syve të saj ditët me aventura të rinisë e të fshehtat, që s’ia kishte treguar ende askujt. Buzëqeshi me naivitetin e asaj kohe. U përhumb mes fletëve në gjysmerrësirën e dhomës dhe vonë u kujtua të hapte grilat jeshilë, që ishin vjetruar e rënduar nga koha. Drita u fut hareshëm bashkë me cicërimat e zogjve vjeshtakë, që hallakateshin ndër blirët e moçëm të parkut përballë. Sa herë ishin hapur ato grila, jo vetëm në mëngjes për të futur dritë e ajër të pastër, por dhe në mbrëmje për të marrë vesh se kush po fishkëllente apo gjuante lehtë me guralec mbi ta. Vuri buzën në gaz. Këto ndjesi ia ripërtërinë shpirtin. U ndje e lumtur. Aroma e këndshme e blirëve e mbështolli të tërën dhe sikur e dehu.

Iu kujtuan netët pa gjumë, kur i rrëfente ditarit të fshehtat e saj. Shpesh kishte përdoruar iniciale në vend të emrave, ngaqë edhe vetes kishte pasur frikë t’ia besonte ato dalldisje ndjenjash. Inicialet shfaqeshin tekanjoze, të heshtura e plot mister në cepat e fletëve. U përqendrua te njëri, pastaj te tjetri, te tjetri... I dukej sikur po humbiste ndër një palë sy që shkëlqenin, ndër një palë buzë që flakëronin, ndër ca gishtërinj që e përkëdhelnin. A thua ishte ai që në vallëzim i ishte afruar pak më shumë dhe e kishte bërë të drithërohej? A thua ishte ai që e kishte përcjellë atë mbrëmje dhe te dera e kishte puthur tinzash? Apo ai tjetri, që i kishte shtrënguar lehtë dorën kur ishin në kinema?... Prapë buzëqeshi me vete. Ah, sa naive dhe e lumtur kishte qenë atëherë! Po tani? Mos vallë koha kishte mundur të fshinte aq shumë nga kujtesa e saj e të linte në fletët e atij ditari të vjetër veç ca iniciale memece? Hëm!... Sa të vështirë e kishte të kujtonte në këto kushte, kur as syri nuk shihte që t’i jepte ndonjë shkëndijë, as duart nuk mund të preknin e t’i jepnin një dridhje nga ngrohtësia e trupit, as buzët nuk mund të shijonin, as veshët nuk mund të dëgjonin luhatjet e zërit, mërmërimat! 

Mbylli lehtë sytë bashkë me fletët e atij ditari të vjetër, shkrimet e të cilit gati ishin fshirë nga lagështira e viteve, për t’u kthyer në kohë..., e mes tërë atyre shkronjave të zbehta e inicialesh hermetike përfytyroi imazhin perfekt të një djaloshi që vraponte drejt saj në parkun përballë shtëpisë me grila druri. Ai buzëqeshte hareshëm e afrohej me krahët hapur për ta përqafuar fort...

7 tetor 2010

Ndjesi ndërstinore - Rozafa Shpuza

Zakonisht ditët e fundit të gushtit nuk dallohen shumë nga ditët e para të shtatorit. Se ç’kanë një lloj pleksjeje të pashpjegueshme, sikur s’dinë të gjejnë cakun e mbarimit të pushimeve me diell e liri dhe fillimit të monotonisë së vjeshtës me shira.

Ishte pikërisht ky kufi ndërstinor kur ajo rindjeu atë dridhje shpirti, atë prekje të vetme, ato mornica që t’i përshkonin trupin. Po pse duhej t’i kujtohej pikërisht tani, pas kaq shumë kohësh, kur dukej sikur gjërat ishin qetësuar e stinët do të ndiqnin të bindura njëra-tjetrën? Ndoshta ishte ai imazh që e përfshiu të tërën kur po pinte kafen e mëngjesit në një lokal në katet e larta të një ndërtese, diku afër vendit ku kishte feksur ajo ndjesi e ëmbël. U çorodit për një çast e filxhani i kafesë i mbeti në dorë, në një pozicion që s’dinte në duhej ta vinte në buzë apo në taketuke. Por nuk pati nevojë ta lodhte shumë kujtesën. Mjaftoi ai fllad vjeshtor e gjithçka iu shfaq e brishtë, si ditën kur kishte ndodhur. U mundua edhe një herë të përcillte pak kafe, si për t’u thënë “ikni!” atyre kujtimeve, që po ia merrnin frymën, por më kot.

Gjithkush i ka provuar ato emocione, kur një afsh të shtrëngon gjoksin e ti mbetesh viktimë e ndjesive, pa mundur të bësh asgjë për t’i ndaluar... Provoi të mbushej me frymë e vështrimin e treti nga cepi i ndërtesës, aty ku dikur takoi atë njeri. Kishte kaluar aq shumë kohë e kurrsesi s’kishte dashur t’ia pohonte vetes se ora e dridhjeve të shpirtit kishte ngelur aty, tek ai çast, tek ai kufi ndërstinor. Pa njëherë rreth e rrotull, si për t’u siguruar se askush nuk po ia lexonte mendimet apo dallonte shkëlqimin që i morën sytë. Lokali ishte i qetë e kamerierët silleshin me hap të lehtë sa nga njëra tavolinë tek tjetra. Dielli i fundgushtit apo fillimshtatorit (ajo ende nuk dinte ta përcaktonte këtë periudhë) shkëlqente përmallshëm, i bindur se rrezet e tij do t’i zinin retë e shirat do të lagnin ngrohtësinë e tyre. Papritur gjithçka iu dyzua. Nuk po e merrte vesh nëse po jetonte të tashmen apo atë çast të vetëm, perfekt, të ruajtur mirë në kthinat e shpirtit. E ç’të keqe kishte po t’i kujtonte edhe një herë ato çaste? Ja, aty, duke pirë kafen e mëngjesit... e pastaj do ta mbyllte edhe një herë kapakun e sëndukut të kujtimeve, si fletët e një ditari të destinuar për të mos u lexuar më kurrë.

Gjithçka filloi virtualisht. Nuk e mbante mend kush i kishte shkruar rreshtat e parë në ekranin e vogël të kompjuterit, por kujtonte se kishte pasur përherë simpati për të. Nuk ishin takuar kurrë bashkë, ndoshta ndonjëherë rastësisht në praninë e të tjerëve, po vështrimet që patën shkëmbyer nga larg kishin pasur aq magji..., por këtë ajo do ta merrte vesh më vonë, kur ai do të futej vrullshëm në mendimet e saj për ta pushtuar të tërën. E gjithçka nisi siç ndodh zakonisht në të gjitha miqësitë virtuale: prezantim i vetvetes, takt për të mos kaluar masën e miqësisë, shteg i hapur për të vazhduar edhe nesër. Herë-herë bashkëbisedime të tilla nisin e mbarojnë pa shumë bujë, janë thjesht miqësore ose sipërfaqësore, por ky s’ishte i tillë. Kishte diçka që e bënte ta hapte kompjuterin me ankthin nëse kishte ndonjë mesazh prej tij, nëse ai ishte online... Shumë herë kacafytej me ndjesitë e përpiqej ta frenonte veten, pasi i dukej se po fluturonte ndër re. Ishte gjithçka e përsosur, e mbushur me ndjenjë, me pasion, me buzëqeshje, me mirësi. I kishte të gjitha ai bashkëbisedim virtual e ata të dy u përfshinë si nga një vorbull e fuqishme, pa qenë të zotët të dilnin më. Sillej ajo vorbull e kaltër para syve të saj e valët e përkëdhelnin, por edhe e fundosnin; e shtynin për më tutje, por edhe e nxirrnin nganjëherë në sipërfaqe, sa për të marrë frymë e për të kuptuar se gjithçka po ndodhte virtualisht, pas ekranit, me një njeri që përsosej e bëhej gjithnjë e më i dashur, më i pazëvendësueshëm, më drithërues.

E kështu kalonin orë, ditë, muaj, e po t’i mblidhje së bashku dilnin shumë, aq shumë, sa s’krahasoheshin me orët që kishte kaluar me të dashurit e dikurshëm. Po pse, a mund të quhej “i dashur” ky njeri pas ekranit, që i jepte maksimumin e kënaqësisë, por vetëm virtualisht? Kapërdiu atë pak kafe që i kishte mbetur në filxhan. Tani që e kishte hapur këtë kapak sënduku, kujtimet rendnin hareshëm e s’donin t’ia dinin as për çoroditjen e saj, as për rrezet përtace të diellit, as për vorbullën e ndjesive harrakate.

Takimi real ndodhi krejt natyrshëm, kur ai erdhi në qytetin e saj atë fundgushti apo fillimshtatori.

“Jam te cepi”, - ishte mesazhi që mori në celular. Nuk mendoi, nuk pa, nuk mori frymë, por eci si somnambul drejt cepit të ndërtesës. Hapat erdhën e u bënë më të çuditshëm, frymëmarrja më e shpeshtë, sytë më të ujshëm. Ai ishte aty, real, duke buzëqeshur aq dritshëm. Ndjeu vetëm një dorë në bel që e tërhoqi ëmbël si për ta zgjuar nga ëndrra... Oh, ishte magjia e asaj dore, ajo prekje aq fatale, aq drithëruese, aq e paemër që e bëri të provonte dridhjen më të mrekullueshme të shpirtit që kishte përjetuar ndonjëherë.

22 shtator 2010

Pas xhamave - Rozafa Shpuza

(Ardës, mikes sime të paharruar...)

Tashmë jeta e saj ishte kufizuar brenda asaj ndërtese, ku gjithçka ishte e përpiktë dhe e paracaktuar. Muret ishin lyer me një gri të zbehtë, dyert konturonin frikshëm korridoret që ndriçoheshin artificialisht, dritaret sikur krenoheshin se mund të lidhnin dy botë, shtretërit radhiteshin si ushtarë të brengosur, ndërsa infermieret e heshtura sfilonin në të bardhë ogurzezë.

Shpesh ajo i afrohej aq shumë xhamit të dritares, saqë ai vishej nga avulli i frymëmarrjes së saj të trazuar. I pëlqente ta shihte ashtu të mjegulluar atë pjesë të botës që i rrokte vështrimi, ashtu të përvijuar nga forma e buzëve, e ballit, e gishtave që ngjisheshin aq fort pas xhamit, sa shenjat mbetnin të stampuara përçudshëm për një kohë të gjatë. Pemët e larta, parcelat simetrike të lulishtes përballë, lulet ndër to, që çelnin e thaheshin sipas ciklit natyror, rrugicat mes tyre e stolat me familjarët shpirtvrarë, të gjitha këto tani i ngjallnin pasiguri, izolim, frikë. Oraret e ilaçeve, dremitja e zgjimi i zymtë, ngrysja e zbardhja e ditëve që i zinin vendin njëra-tjetrës pa asnjë emocion, i ngadalësonin e ngadalësonin gjithnjë e më shumë ritmin e rrahjeve të shpirtit, i zbehnin emocionet, i ngurtësonin buzët, i venitnin shkëlqimin e syve... Kjo ishte bota e saj, këtu i shtynte orët, ditët, javët.

Kishte çaste kur donte t’i hidhte të gjitha pas shpine e përpiqej të kujtonte ditët e bukura, të qeshurat, miqtë, dashuritë... I vetmi mjet që mund ta ndihmonte disi ishte celulari. E nxirrte nga nënjastëku dhe, kur e ndiente se mund t’i komandonte dridhjet e zërit prej ngashërimeve, bënte telefonata; kur s’ishte e sigurt, çonte mesazhe. Harrohej për pak çaste e i dukej se kishte dalë nga një ëndërr e keqe. Nuk donte që miqtë ta merrnin vesh se ajo ishte bërë robinjë e asaj ndërtese të zymtë, donte që ata ta kujtonin si dikur: me atë buzëqeshjen e dëlirë, me ecjen  tipike majë takave të larta nëpër rrugët e qytetit, me zërin  kumbues dhe flokët e derdhur supeve, që i shkëlqenin nga dielli vjeshtor...  Po ai? A thua do të mundte ta ndiente nga telefoni trishtimin e saj? A thua do ta kuptonte se asgjë s’shkonte si do të kishte dashur ajo, se ditët e saj tashmë mund të numëroheshin me gishta? Ajo e dinte se lidhjet shpirtërore krijojnë ndjesi të jashtëzakonshme, por ato transmetohen përmes syve, buzëve, prekjes, ndaj si mundte ta merrte vesh ai gremisjen e saj vetëm prej celularit?

Kishte pasur shumë shpresë atë ditë që i kishte hipur zemërthyer avionit, se rezultatet në ato fletë analizash që kishte marrë me vete ishin të gabuara. Por, siç treten kokrrat e breshrit në asfaltin e lagur e humbasin rrëkeve, për të përfunduar më pas në pusetat e errëta, ashtu kishte marrë arratinë edhe fati i saj. E tani kishte arritur deri aty sa u shmangej pasqyrave, sepse as vetes nuk donte t’ia tregonte atë fytyrë të shformuar nga kurat, të zbehtë nga izolimi në atë ndërtesë të mbrapshtë dhe të përhumbur nga bashkëjetesa me ata pacientë të destinuar për atë rrugë pa kthim.

Kishte marrë guximin që t’i thoshte veç atij se ku ndodhej. Fjalët “jam mirë”, “vetëm për ca analiza”, “do dal shpejt” i kishte përsëritur aq shpesh para se t’ia thoshte atë pasdite të mugët vjeshte, saqë kishte filluar t’i besonte edhe vetë. Po, ajo do të bëhej më mirë, do të dilte shpejt prej aty, do të shihej në pasqyrë e do t’i buzëqeshte vetes, teksa zbukurohej për të dalë në xhiron e përnatshme në pjacë me miket e saj. Gjithçka do të kthehej si më e parë...

Tani zgjohej mëngjeseve me një ndjesi të çuditshme, sepse priste që nga çasti në çast të vinte ai, ta shtrëngonte fort e ta nxirrte që aty. Shpesh e më shpesh i afrohej xhamit të dritares e i treste sytë larg, tepër larg, në hapësirën e pafundme mes reve, sikur donte të depërtonte ndër to e të dallonte fluturimin e avionëve. Nuk i ulte më poshtë për të parë oborrin me bordurat e bardha që kufizonin lulishten e zymtë, se e ndiente që ai do të vinte e ajo do të fluturonte nga gëzimi, do ta përqafonte me mall e do ta hidhte pas shpine gjithë atë skëterrë që ndodhej këtej xhamit.

Eh..., xhami vazhdonte të mjegullohej nga frymëmarrja e trazuar, buzët zbeheshin përditë e më frikshëm, sytë e djerrnin shkëlqimin çdo orë e më tepër, gishtat ngjisheshin nervozë në atë sipërfaqe të qelqtë, ndërsa qiejt e shpupuritnin herë pas here qetësinë nga zogjtë shtegtarë, që merrnin turravrapin për në vendet e ngrohta.

 8 dhjetor 2010

Shëngjini në dhjetor - Foto

12 dhjetor, 2010

Ankthi – Stefan Cvajg

Ajo donte të mos mendohej më për asgjë, të humbiste mendjen, të mos e mbushte zemrën me andrralla të kota dhe pa kuptim. Shtëpia i ishte bërë varr dhe e niente se duhej, patjetër, të dilte në rrugë, midis  njerëzve, për të mos u marrosur nga tmerri. Shpresonte se me ato njëqind korona kishte blerë nga tjetra, së paku, disa ditë liri dhe vendosi të merrte guximin për të bërë një shëtitje, jo aq për të blerë gjëra të ndryshme që i nevojiteshin, se sa për të mbuluar para të gjithëve në shtëpi sjelljen e saj të ndryshuar që kish rënënë sy. Tani kishte një mënyrë të veçantë për të dalë nga porta e shtëpisë: hidhej në mes të turmës në rrugë, me sy të mbyllur, si nga një trampolinë dhe, sapo ndiente nën këmbë asfaltin e fortë dhe rrymën e ngrohtë të njerëzve rreth saj, ecte përpara me një nxitim plot nervozizëm, aq shpejt sa mund të lejohet, për një zonjë pa rënë në sy; gjithmonë përpara, si e verbër, me sytë e ngulur në tokë dhe frikën që s’i ndahej, se mos haste përsëri atë shikim të rrezikshëm. Nuk dinte në e përgjonin apo jo, dhe bile as që donte ta dinte. Megjithatë e ndiente se vetëm për këtë mendonte dhe trembej kur, rastësisht, e prekte dikush në kalim e sipër. Çdo tingull zëri, çdo hap që i vinte pas, çdo hije që i shkiste anash i shkaktonte një dhembje të padurueshme në nerva. Vetëm kur ndodhej në automobil ose në një shtëpi të huaj,  merrte me të vërtetë frymë.


Përktheu: Mahmud Bobrati

Ai që është i qytetëruar - Faik Konica

E njihni të gjithë atë që “ka parë botë”, që është i qytetëruar. Çdo qytet i Shqipërisë e çdo katund sadomos i madh ka të tijën. “Njeriu që është i qytetëruar” i lag përditë me vaj leshrat, vishet me “të ngushta” (ca pak të idikura), mban një stap të lehtë në dorë - e shikon sipër-poshtë gjithë botën. Vajzat çuditen, pleqtë shkëndallëzohen, djelmtë i bien prapa, duke thirrur e duke vërshëllyer a duke i hedhur gurë, - mjeshtri i shkollës i qaset të lidhë fjalë. Mendjet e larta merren vesh aq udobisht njëra me tjatrën! – “Si vete sot? – Si vini?, - thonë në Evropë! Vërtet, ju kërkoni ndjesë! – Si vini, si shkoni? Si kurdoherë, më pëlcet zemra. Ku rrohet në këtë vend, me këta njerëz që s’dinë të vishen, të hanë, të flasin! Ah, Evropa e shkretë! Kur isha në Evropë...” Kur ish në Evropë, ish si peshku në ujë. Gjithë shijen, gjithë hollësinë e shoqërisë së qytetëruar i ka thëthitur. I ka parë të gjitha sa janë për të parë e ca të tjera, i njeh të gjithë. Ka folur, ka lidhur miqësi me fytyrat e njohura të Evropës së tërë. Po ku ka lindur, në pyeç, ky njeri aq i hollë e aq i çuditshëm? Pa dyshim, do të jetë rritur në “Rue de la Paix” të Parisit, në “Strand” të Londonit a në “Grahen, të Vjenës”. Mos kërko aqë larg...Ka parë ditën në Dardhë, në Mollë, a në breg të Pulës. Eshtë rritur në mes të bajgave të gomarit a të kakardhisë së deles.

Rudyart Kipling - N’mujsh

Rudyart Kipling

N’mujsh

N'mujsh me e ruejtë mendjen
kur të gjithë e kanë hupë
dhe fajin ty ta lajnë;

N'mujsh me besue në vedvedi
edhe kur e din se të gjithë
                         kundër i ke;

N'mujsh me durue
edhe kur s'durohet ma
e pa u krenue shpifësit
t’mos i përgjigjesh me shpifje;

N'mujsh me andrrue
pa u ba andrrimtar
e me mendue pa e çoroditë mendjen;

N'mujsh me i qindrue
si Triumfit edhe Rrenimit
tuj u sjellë njisoj
me të dy këta mashtrues;

N'mujsh mos me u ligshtue
edhe kur të vërtetat tuaja
horat i shtremnojnë
për me rrejtë naivët,
dhe as kur shef tuj u shkatërrue
e tanë ajo çka ti prej asgjasë ke ndërtue;

N'mujsh që mbasi ke rrezikue
me hupë  pasuninë tande
(e madje hupë e ke)
me gjetë forca me ia nisë
prej s'parit pa b'za për damin;

N'mujsh me u ngjallë
kur i mbaruem je
dhe në këtë çast vedit t'i thuesh:
                   "Qindro he burrë!"

N'mujsh mos me rrejtë
edhe kur fjalim mban
e mos me fy
as kur mbretnit mik të kanë;

N'mujsh që prej armikut
me ruejtë po aq sa vedin
edhe mikun tand të dashtun;

N'mujsh me i besue të gjithëve
por asnjenit tejet;

N'mujsh me e mbushë
minutin që ikë
tuj ia dhanë vleftën
e vet çdo sekondi;

E jotja ka me qenë bota
e çdo gja e çmueshme dhe
(bash kjo vlen ma fort)
N’at botë njeri, ti ke me qenë biri im!

Përktheu: Besnik DIZDARI

Gabriel Garsia Markes - Lamtumirë

(Gabriel Garsia Markes ishte shkrimtar kolumbian, i cili fitoi çmimin Nobel në Letërsi në 1982. Shkrimi i mëposhtëm është një letër lamtumire drejtuar miqve të tij disa ditë para se ai mendonte se do të vdiste.)

     

Miqtë e mi, lamtumirë!

Sikur Zoti të harronte për një moment që unë jam një dordolec i ndrequr me rrecka dhe të më dhuronte një copë jetë, mbase nuk do thosha të gjitha ato që po mendoja, por sigurisht do mendoja të gjitha ato që po them. Do u jepja rëndësi gjërave jo për vlerën e tyre, por për domethënien e tyre. Do flija pak, do ëndërroja më shumë, sepse çdo minutë që mbyllim sytë humbim gjashtëdhjetë sekonda dritë. Do vazhdoja, kur të tjerët do ndalonin, do zgjohesha, kur të tjerët do flinin. Do dëgjoja, kur të tjerët do flisnin dhe sa do e shijoja një akullore me çokollate!

  Nëse Zoti do më jepte një copë jete, do vishesha thjesht, do shtrihesha përballë diellit, duke e lënë të pambuluar jo vetëm trupin tim, por edhe shpirtin tim. Zoti im, nëse do mundesha do shkruaja urrejtjen time mbi akull dhe do prisja të dilte dielli. Do pikturoja një ëndërr të Van Gogut mbi yje, do recitoja një poezi të Benedetit dhe një këngë të Sheratit. Kjo do ishte serenata që do i dhuroja Hënës. Do ujisja me lotët e mi trëndafilat, që të ndjeja dhimbjen nga gjembat e tyre dhe puthjen ngjyrë kuqe nga fletët e tyre.

    Ah, Zoti im! Sikur të kisha një copë jetë, nuk do lejoja të kalonte as edhe një dite pa i thënë njerëzve që dashuroja, se i dashuroja. Do të bëja që çdo burrë dhe grua të besojnë se janë njerëzit që dua dhe do dashurohesha me dashurinë. Njerëzve do t’u tregoja se sa gabim bëjnë kur besojnë se ndalojnë së dashuruari kur plaken, pa kuptuar se plaken kur ndalojnë së dashuruari. Fëmijës së vogël do i jepja pendë, por do e lija të mësonte vetë se si të fluturojë. Pleqve do t’u tregoja se vdekjen nuk e sjell pleqëria, por harresa.

    Mësova kaq gjëra nga ju njerëz. Mësova se të gjithë duan të jetojnë në "majën e malit", pa kuptuar se lumturia qëndron në mënyrën se si zbret në "faqen e pjerrët". Mësova se kur fëmija i porsalindur shtrëngon për herë të parë me pëllëmbën e tij të vogël gishtin e babait të tij që zgjatet, e robëron atë përgjithmonë. Mësova se njeriu ka të drejtë ta shohë tjetrin nga lart, vetëm kur duhet ta ndihmojë të çohet. Janë kaq shumë gjëra që mësova prej jush, por me të vërtetë nuk do hyjnë në punë, sepse kur të më mbajnë të mbyllur brenda në këtë valixhe, fatkeqësisht do jem i vdekur.

    Të thuash gjithmonë atë që ndjen dhe të bësh gjithmonë atë që mendon. Nëse do e dija që sot do ishte hera e fundit që do të të shihja duke fjetur, do të të përqafoja fort, fort dhe do i lutesha Zotit që të bëhesha roja i shpirtit tënd.

    Nëse do e dija se kjo do ishte hera e fundit që do të të shihja të dilje nga dera, do të të përqafoja dhe do të të jepja një puthje dhe do të të thërrisja  përsëri që të të jepja edhe të tjera.

    Nëse do e dija se kjo do ishte hera e fundit që do të dëgjoja zërin tënd, do incizoja çdo fjalë tënden, që të mund të të dëgjoja përsëri, përsëri.

    Nëse do e dija që këto do ishin momentet e fundit që do të të shihja, do të të thoja "të dashuroj" dhe do supozoja, jo logjikisht, se e dije më parë.  Ekziston gjithmonë një e nesërme dhe jeta na jep edhe mundësi të tjera që t’i bëjmë gjërat siç duhet, por nqs bëjmë gabime, na mbetet vetëm e sotmja. Do doja të të thosha se sa shumë të dua dhe se kurrë s`do të të harroj.

    E nesërmja nuk është e sigurt për askënd si i ri, si i vjetër. Sonte mund të jetë hera e fundit që i shikon njerëzit që do. Prandaj, mos prit më, bëje sot, sepse e nesërmja nuk vjen kurrë, sigurisht do pendohesh për ditën, kur nuk gjete kohë për një buzëqeshje, një përqafim, një puthje dhe sepse ishe shumë i zënë për të realizuar një dëshirë të tyre. Mbaj ata që dashuron pranë vetes, thuaji, duke mërmëritur se sa shumë ke nevojë për ta, dashuroji, sillu mirë, gjeje kohën për ta, thuaji "më vjen keq", "më fal", "të lutem", "faleminderit" dhe të gjitha fjalët e dashurisë që di.

    Asnjeri nuk do të të mbajë mend për mendimet e tua të fshehta.

Ernest Koliqi - Kumbulla përtej murit

Ai s’dinte, as nuk donte n’at ças, me pa qartas ndër ndiesina të veta të ndërlikueme. Lëshohej me mirakandje në valë të tyne. Donte me hypë mbi at mur e me ngranë aso kumbullash të verdha...  Ndoshta ky ish deshir i vjetër qi zgjohej rishtas mbas nji gjumi dhetë vjetësh. Ndoshta ish trill i ri lindë n’at paq zhegu ari. Por kjo s’i duhej gja m’e dijtë. Dishka ma e fortë se urtija e shtynte m’u ngjitë maje murit.
“Marri! S’jam ma i vogël si atëherë! Dikur do sende mund i bajshëm... Tashti asht marre me më pa kush...”
Ky mendim s’i vjefti. Harroi moshën, humbi njohunin e kohës e të vendit, shtini në punë kambë e duer edhe u gjet maje murit, midis degve të kumbulles. Si i dishruem, me at lakmi për pemë në gemb qi vetëm kalamajt ushqejnë, çoi dorën kah kokrrat e verdha dhe, kur i shtrëngoi ndër gishta për me i këputë, i rrëshqiti nji të dridhun andjeje në trup si të prekte mishin e njomë të nji krijatyre nxehtësisht e gjatë mot andrrue e pritë. Langu i kumbullave i ngjalli në gojë nji shije verash të humbuna, nji amë stinësh të mbrekullueshme shlulzue mbas nji prendimi të largët.

Zef Zorba - Poezi

NË VEND TË HYRJES


I errët ky shteg. Nuk mundem
rrugën me gjetë pa dritën
tande. (Çka më sëmbon?)
Në cep të greminës,
që joshë e ngujon,
a nuk e sheh si po lëkundem?


DRITË PËRMES AVULLI

Dalloj fytyrën tënde, pluhur bore;
marrshëm për pak më buzëqeshë
si protoplazëm “in vitro”,

por në vorbuj shtozovallesh kapërdihet
e s’le veçse një zhig përshtypjeje…




SHKALLA E KAKARRIQIT

E kapërthyer me lugetër hëna
njollat e territ përgjakë
e nata,
tinzare fërshëllen mbas pritash,
si në kohën e cubave
kur thika vetëtinte e ftohët;
e buzagaz me pezëm.

Harbon përbindshëm rrëpira
e ngeshme në perspektivë
për t’u qepur në një kënd
me qiellin e detin.

(Më rrashtë e më tepër ferr
shkrepat ceporë,
kërcënuese për m’u shprazë në rrënojë
përmbi eshtra
që vetëm lëkura i lidhë
e vullneti).
o natë, o natë,
mos ky qenka pikësynimi?

Të ngrysura ëndërrimet sërish vërshojnë
lëvyrëse e me të lutura,
por ndalem në vend:
shuplakë
kulla picingule e katallanit të lashtë.

Prej së larti një dhi cubele,
që përçukon ndër gjethe sherbele,
si e marrë me këqyrë
e më fton me sytë e përlotur.

“Pse s’ngjitesh, qyqare, gjersa të kânde?
Unë nuk vij dot me ty:
Nuk kam si shkoqem prej kësi ngujimi
ku frymën e mbaj gjallë
me cirka arsyetimi;
ku foshnja
piqet në djep
prej ethesh përvëluese,
ku jeta – dhuratë përbuzet,
ku hiqet dreqi me vdekë”.




KUR MBETESHA VETËM ME TY
Dimër, 1946

Kur mbetesha vetëm me ty,
o zemra ime,
netësh të mbarsura me stuhi,
mërgime kujtesash në atë dhomën e gjatë,
pa dritë.

Anë-mbanë ndërtesa golle se ç’kumbonte
sajimesh
që një mbas një
ndeheshim palë e palë
mbi mua, kapitur gjumi në shpinë

me më ba dëshirash një trupore pjalmi
mortore.


TJERA BLERIME
Terezës

Si lule dylli gjethet
veshur me vapë e t`zberë
e nuk lëvizin…
e merrnin frymë me zor
e…oh…
S`andejmi
ku paskeshin ngelur kujtesë brymore
zgjohen flauri
tjera blerime,
rinore
(A të kujtohet? Atë verë
burimet heshtja na i trazonte.
këndoja vijat e fatit
në dorën tënde flakë.
Endeshin rrugësh të çuditshme,
pa folë.

Pastaj n`teatër; një Gjido
i larë në djersë
përpëlitej i falisur.
Ti shkuleshe n`gaz me të madhe,
por në sy të vetëtinte
stuhia e Shtatorit…
A të kujtohet?)



MBAS VARRIMIT

Shiu s`po pushon sot nadje.
Dy djem të fillores,
sytë duke picrruar lexojnë
në shtyllë të telefonit në udha-kryq
letrën me anë të zeza.

“Uuu…! ai plaku…”
(çon trinën e dorës nën hundë
më i madhi.)

Buzë mbrëmjes hëna e plotë
shkëlqen e pa- mârre.
Ca gra në jazë
kalojnë nën ballkon
e gazin që i plasë
përpiqen m`e fashitë
mbas rubash të zeza.




FIKU

Ta lumsha, fik! Ma këpute
shpirtin në Janar, kur të vëreja
të strukur ashtu
mbas murit
asht e lëkurë.

Po shpejt në pranverë
veten e more në dorë
e tash blerimi yt
ushton kumbonë.



SHTËPIZAT

Për njëra tjetrën strukur
shtëpizat,
të dala boje përkulen,
mërdhasin
me sy të ngulitur në horizont.

Është qielli plot pranverë.
Unë s`drua
Edhe po të më priret prej hallesh
një brengë.

(Mos ndoshta kjo erë
ma zgjon falisur
për reshje përtëritëse?

Kesh bahemi fëmi
edhe një herë!)




SA MIRË, ATËHERË…

Sa mirë, atëherë, o mite, kur isha fëmi;
i lodhur prej lodrimesh gjithë ditën,
nën hije të një shelgu bija këputur gjumi:

ëndrra
gjithfarë, plot ndriçime. I pezmatuar
tash vetëm ndrydhi, e nata, e ditës lubi,
shpirtin ndër helme përkundë,
e arsyeja brehet
panda, e brenë.
E në agim shiroku,
një mbas një, sy lotues ngulitë mbi xhame;
bie ora pesë: unë kryqin marr në krah
e më pak frymë fillohen për Kalvar.

Eci. Dhe me ngadalë e lehtë një këngë sajohet
ndër dej: “ad adiuvandum me festina”.
E këmba përmbi baltë len gjurmë të thella.




ANDANTE MOSSO

Se çfarë kumbon, se ka ndriçon s’e dijmë:
vetiu prej dheu buron trishtim e mjegull.
Pre gjumit shekullor, ende të gjalla
Lajthitjet kot se i përpushë: qenkan shfrime
Tani të pezmatuara: vetëtima
Që flakuruan dikur(e ç’përcullonin!).
Div i kërtylur ëndrimesh, pa drojtje
zhigat kundroje, e syri fek s’të bënte
pse binin një pas një: e Zot, e trima,
e dituri te lashta. Dhe atëherë me shifra
ujdí sendërgjoje, e vetëm lëndës
ia pate besën, pa e marre në dorë
tëposhtem.
Por geometria afshin nuk ta zgjidhi,
madje as vargu, kur e hulumtove
në difraksion rrezesh iks. jeremisur
ke mbetë
në mes të askurrgjësë e të pambarimit…..



ALLEGRO FURIOSO

....e shpesh ka pa liqenin të shpupurishur:
kundër reve të mbarsura
me shkreptima të dhunshme,
me kordha shkumësh të pareshtura,
me gjithë sa kishte frymë,
sulmonte, e gërmushej;

por shi vazhdoi me ra……



LENTO
Për çdo 10 qershor


Rrugë e përmbytur në mjegull, ngushtime
Rrathësh, kjo amulli e hirtë ku shuhen
Hingëllime kuajsh të stërvinuar harrese.

(Oh, kot se i përsëris me mend poetët!
Kurdoherë e më fort ushtojnë fjalët
Që, herët atë mëngjes, të cunguara
Si lamsh iu lidhen gruas..ne ..fyt kur tha:
“O burrë, nuk ke çka bën, nuk ke…na vdiq…

E vështrova –atëherë - majat e pemëve:
avullonin në qullin e çative
me vorbuj vese.
Stinës i paskëshin mbaruar ditët
Ndër labirinthe aq të ndërlikuar,
por jo si m’i pati shtruar ajo
kur sytë i bënte mjaltë e më tregonte
detin e horizontin e kristalet
e praruar që shkumën posa e ciknin
kinse me siguri libimi
ndër brigje…)

S’kam më nevojë me pa. Tash përmbi mjegull
e di se plyma shpendësh të uritur
sulen drejt bregut moçalor të liqenit….
Por i kthen veri mbrapa;sikur dhe mua
Shortin ma dredh e që s’më shqitet më dot:
te mos e honeps prap tymin
e furrës gelqerore
m’atë anë të liqenit
që malit papushim
gjithnjë
I lëvyret e i lëvyret…..

Parku i Liqenit - Foto

Rozafa Shpuza, dhjetor 2010

Poezi të ndryshme

Përse më shkrove sërish letër? -Iliaz Bombaj

Përse më shkrove sërish letër,
kur koha jonë flinte në hi?
E di ç'më bëre? Më ke ndezur,
për  të më shuar përgjithnji.

E mbaj në duar, më djeg dorën,
e hedh matanë, shpirtin më djeg,
në zjarrin që më ke dërguar,
më thuaj ku ta gjej një shteg?

Përse s'më le në punën time,
të flija lirshëm në harresë?
Ç't'u desh t'i dilje kohës kundër,
të fshije pluhur në kujtesë?

Nëse tek ti lashë disa borxhe,
mos m'i përmend, të lutem, kot,
më thuaj, pra, kush dashurisë,
iu dha dhe nuk i mbeti borxh?

Përse më shkrove sërish letër,
kur koha jonë flinte në hi?
E di ç'më bëre? Më ke ndezur,
për të më shuar përgjithnji.

Jo, mos më nis më letra... - Alliette Audra

Jo, mos më nis më letra, po gjethe ti më nis,
Që dielli than e shkund, që era çjerr e gris,
Ose që ty në dorë vjeshta t’i hedh papritur.
Të nesërmen askurrë tek unë s’kanë mbërritur,
Po ngaqë me të pritur qyshkur qenkammësuar,
Pritja zemrën e dhembshur s’ma paska ashpërsuar.
Vërtet asgjë mbi to s’do të më shkruash ti,
Po unë do t’i lexoj, tamam sikur të di
Fjalët që brenda shpirtit ti formulon për mua,
Se rrezellime flake më janë ëndrrat e tua.
Dhe ngjyrat ti t’i zgjedhësh ashtu si ditët ke:
E freskët qoftë gjethja kur qielli është me re.
Ose e blertë e thellë kur është i zbehtë qielli,
E verdhë e mbyllur qoftë, si përthekim prej dielli
Mbi ballë të një fëmije, me verë në të mbaruar,
Po kur të vijë nëntori, si për të më treguar
Gjithë ç’varros ai e gjithë ç’sjell ndër mend,
Një gjethe sikomori* më n is me emrin tënd.
(Ajo edhe prej ahu e verri le të jetë,
S’ka rëndësi për mua, veç ti të jesh në jetë!)

Në se dikur papritmas ti lumturinë ndesh,
Një gjethe trëndafili më nis, që ta marr vesh.

*Pemë me prejardhje afrikane, që në lashtësi përdorej si dru për sarkofagët egjiptianë

Përktheu: Aurel Plasari

Më falni - Sezen Aksu (poete turke)

Më falni...
A ndaloni nje çikë? Mos jemi njohur bashkë?
Mos ju kam dashur ndonjëherë?
Mos kemi bërë dashuri?

Më falni mos kemi folur më parë?
Mos jemi lodhur së ecuri në një rrugë pa krye?

Sa e njohur më është fytyra juaj!
Mbase e kam marrë në duar, e kam puthur ndonjëherë...

Po të mos më shikoni aq ftohtë
Mund të bëj be se ju kam njohur...

(Po kjo këngë a ju kujtohet?...)

Më falni...
A ndaloni një çikë?
Si quheni?
Mos e kam shkruar në gjoks shkronjën e parë të emrit tuaj?!
Më falni? Ku ishit më parë?
Mund të kem rendur në rrugët nga keni kaluar?

Sa e njohur më është fytyra juaj!
Mbase e kam marrë në duar, e kam puthur ndonjëherë!

Po të mos më shikoni aq ftohtë
Mund të bëj be se ju kam njohur...

(Po kjo kjo këngë a ju kujtohet?)


Përktheu nga turqishtja: Vjollcë Berisha